Αγία Θεοδώρα
Ο ναός της Αγίας Θεοδώρας βρίσκεται κοντά στο χωριό Βάστα της Μεγαλόπολης, σε μία κατάφυτη ρεματιά με πυκνό δάσος από θεόρατες βελανιδιές. Πρόκειται για ένα από τα πιο αξιόλογα αξιοθέατα της Αρκαδίας και ένα θαύμα της φύσης που δεν εξηγείται επιστημονικά.
Κατά μία θεωρία, η Αγία Θεοδώρα ήταν η Αυγούστα Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Η’ της Μακεδονικής δυναστείας, που λέγεται ότι βασίλεψε σαν άνδρας από το 1055 μέχρι το 1056. Κατά τους ισχυρισμούς του Μιχαήλ ΣΤ΄του Στρατιωτιοκύ, η Αυγούστα Θεοδώρα αρρώστησε βαριά και πέθανε, ενώ κάποιοι άλλοι εικάζουν ότι την δολόφησε ο ίδιος. Σύμφωνα με την παράδοση, η Αγία Θεοδώρα ζούσε στο χωριό Βάστα. Σε ηλικία 17 ετών, για να καλύψει τις υποχρεώσεις της οικογένειάς της, μεταμφιέστηκε σε άνδρα και κατατάχτηκε στο στρατό του Βυζαντίου ως «καπετάν Θοδωρής». Εκεί, κατόπιν σκευωρίας, κατηγορήθηκε αδίκως για άνομες πράξεις και εκτελέστηκε από τους διώκτες της. Λίγο πριν εκτελεστεί, προσευχήθηκε λέγοντας: «...Κάνε Κύριε το σώμα μου ναό, τα μαλλιά μου δέντρα που να μαρτυρούν την προστασία σου στην αγνότητά μου και το αίμα μου νερό να τα ποτίζει. Αμήν».
Το Βυζαντινό εκκλησάκι της Αγίας Θεοδώρας (πλάτους 4 μέτρων και μήκους 5 μέτρων) κτίστηκε περίπου τον 12ο αιώνα (1050-1100) όπου μεταφέρθηκαν και θάφτηκαν τα λείψανά της. Επάνω στην στέγη του ναού φύτρωσαν πουρνάρια, σφεντάμια και κοκορεβιθιές και στην συνέχεια 17 βελανιδιές ύψους 20 μέτρων η κάθε μία. Οι ρίζες των δέντρων δεν είναι ορατές ούτε στο εσωτερικό, αλλά ούτε και στο εξωτερικό της μικρής εκκλησίας. Από τα θεμέλια του ναού πηγάζει το ποταμάκι του Χάραδρου, το οποίο μερικά χιλιόμετρα πιο κάτω συναντά τον ποταμό Πάμισο. Ο ναός εορτάζει στις 11 Σεπτεμβρίου και κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητές τον επισκέπτονται. Μέχρι το 1952, η μνήμη της οσιομάρτυρος εορταζόταν κάθε Λαμπροτρίτη, για λόγους που δεν διέσωσε η παράδοση.
Το 1996, το εργαστήριο Γεωφυσικής του Πανεπιστημίου της Πάτρας κλήθηκε από τη Διεύθυνση Αναστηλώσεων Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων να μελετήσει το διατηρητέο Βυζαντινό κτίσμα, έτσι ώστε στη συνέχεια η Διέυθυνση να προβεί στην αποκατάστασή του. Κατά την διάρκεια ζωής του ναού, το μνημείο έχει υποστεί πολλές μη επαγγελματικές επεμβάσεις, με αποτέλεσμα να έχει καταστραφεί η αρχιτεκτονική του. Το 1998-1999, μετά την ολόκλήρωση της μελέτης, στο ναό της Αγίας Θεοδώρας πραγματοποιήθηκαν εργασίες αποκατάστασης κατά τις οποίες έγινε καθαρισμός και αρμολόγηση της τοιχοποιίας χωρίς τσιμεντενέσεις, ώστε να μην ξεραθούν οι ρίζες των δέντρων, ενώ τοποθετήθηκε και σκεπή από σχιστόπλακες. Επίσης, για την προστασία των τοιχογραφιών από την υγρασία καθαρίστηκε η οροφή από στρώματα χώματος και φύλλων και τοποθετήθηκε, με μεγάλη προσοχή, ασφαλτόπανο με κολάρο γύρω από κάθε κορμό, ώστε να περιοριστεί στο ελάχιστο η υγρασία που περνάει κάτω από τα δέντρα.
Ο Βυζαντινός ναός της Αγίας Θεοδώρας κατέχει μία θέση στο βιβλίο των Ρεκόρ Γκίνες (Guinness Records) ως «θαυμαστό ναΐδριο». Τέλος, σε απόσταση 500 μέτρων από το ναό βρίσκεται η θέση «Νερόμυλος» όπου παλαιότερα υπήρχε νερόμυλος. Σήμερα, στη θέση του υπάρχει εξοχικό κέντρο, οι ιδιοκτήτες του οποίου έχουν αποκαταστήσει τον μηχανισμό του και έτσι ο νερόμυλος λειτουργεί κανονικά.