Η κωμόπολη των Γαργαλιάνων είναι κτισμένη στους πρόποδες του όρους Αιγάλεω επάνω σε μία καταπράσινη πλαγιά και σε υψόμετρο 300 μέτρων. Απέχει 26 χιλιόμετρα από την Πύλο, 65 χιλιόμετρα από την Καλαμάτα και έχει, περίπου, 5000 μόνιμους κατοίκους. Η ευρύτερη περιοχή των Γαργαλιάνων κατοικείται από το 3000 π.Χ. και κατά την αρχαιότητα υπαγόταν στο βασίλειο της αρχαίας Πύλου, υπό τον Νέστορα. Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας, αναφερόταν ως Gurgulia ή Gargaliano, πιθανόν από το όνομα κάποιου Ενετού που έζησε στην περιοχή.
Το χωριό συμμετείχε στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, κατά την διάρκεια της οποίας καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς, με πάνω από 1000 εθελοντές που στρατολόγησε ο Μακρυγιάννης.
Μετά την απελευθέρωση, αποτέλεσε σπουδαίο κέντρο παραγωγής σταφίδας μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα. Στις 31 Ιουλίου του 1935, στους Γαργαλιάνους πραγματοποιήθηκε το Σταφιδικό Συνέδριο, το οποίο ακολούθησε η μεγάλη εξέγερση τον Αυγούστο του 1935 που επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Πελοπόννησο με συλλαλητήρια και αγροτικές κινητοποιήσεις. Τελικά, οι κινητοποιήσεις αυτές αντιμετωπίστηκαν με βίαιη καταστολή από την τότε κυβέρνηση.
Πολιούχος της κωμόπολης είναι ο Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, ο οποίος εορτάζεται, κάθε χρόνο, στις 3 Οκτωβρίου με λαμπρότητα και μεγάλη εμποροπανήγυρη. Η κεντρική εκκλησία των Γαργαλιάνων είναι ο ναός Γεννήσεως της Θεοτόκου (Γενέσιον της Θεοτόκου) που βρίσκεται στο δυτικό άκρο της κεντρικής πλατείας και αποπερατώθηκε το 1715. Αξιόλογος είναι και ο ναός του Προφήτη Ηλία που δεσπόζει βορειοδυτικά των Γαργαλιάνων, στην περιοχή του Αη-Λια. Δικαίως ονομάζεται «το μπαλκόνι της Μεσσηνίας» αφού έχει υπέροχη θέα προς τον κάμπο, το Ιόνιο και τη νήσο Πρώτη που παλιά αποτελούσε ορμητήριο πειρατών.
Στην κεντρική πλατεία των Γαργαλιάνων βρίσκεται η Μπρίσκειος Δημοτική Βιβλιοθήκη. Το κτίριο θεμελιώθηκε το 1958 με δωρεά χρημάτων του Δημητρίου Μπρίσκα (1883-1968). Μπροστά από την βιβλιοθήκη, ο επισκέπτης μπορεί να δει τον μαρμάρινο ανδριάντα του μακεδονομάχου Σαράντη Αγαπηνού, γνωστός με το πολεμικό ψευδώνυμο Τέλλος Άγρας, ο οποίος καταγόταν από τους Γαργαλιάνους. Κάθε χρόνο, το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου, λαμβάνουν χώρα οι επετειακές εκδηλώσεις προς τιμήν του.
Σε κοντινή απόσταση από τους Γαργαλιάνους υπάρχουν αρκετές παραλίες με καθάρια νερά, όπως είναι η παραλία του Μαράθου, του Λαγκούβαρδου, του Άη-Γιαννάκη, της Χρυσής Ακτής (γνωστή κι ως «Μάτι») κ.α.
Τέλος, από τους Γαργαλιάνους καταγόταν ο 39ος αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Σπύρο Άγκνιου (1918-1996) γνωστός κι ως Σπύρος Αναγνωστόπουλος.
