Ανάκτορο του Νέστορα

Το Ανάκτορο του Νέστορος βρίσκεται στον επιμήκη λόφο του Άνω Εγκλιανού, μόλις 4 χιλιόμετρα από την Χώρα και 17 χιλιόμετρα από την Πύλο. Ο αρχαιολογικός χώρος του ανακτόρου καταλαμβάνει μία έκταση 170x90 μέτρων και είναι μία από τις σημαντικότερες θέσεις της Μυκηναϊκής εποχής σε ολόκληρη την Ελλάδα. Η ακμή του ανακτόρου καλύπτει την περίοδο από το 1300 π.Χ. έως το 1200 π.Χ. Πρόκειται για το καλύτερα σωζόμενο Μυκηναϊκό ανάκτορο. Καταστράφηκε από μεγάλη πυρκαγιά στα τέλη του 13^ου π.Χ. αιώνα ή στις αρχές του 2^ου π.Χ. αιώνα. Οι πρώτες έρευνες για τον εντοπισμό του ανακτόρου του Νέστορα ξεκίνησαν το 1888 από τον Ερρίκο Σλήμαν (Heinrich Schliemann), ο οποίος, όμως, δεν κατόρθωσε να το εντοπίσει. Το 1939, ο αρχαιολόγος Κωνσταντίνος Κουρουνιώτης επισήμανε το ανάκτορο και την έρευνά του ολοκλήρωσε ο Καρλ Μπλέγκεν (Carl Blegen). Με την κήρυξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου οι ανασκαφές διεκόπησαν και επαναλήφθηκαν το 1952.

Το Ανάκτορο του Νέστορος είναι ένα συγκρότημα διαφόρων κτιρίων με σύνολο 105 ισογείων διαμερισμάτων ή άλλων χώρων. Αποτελείται από τέσσερα κύρια κτίρια (νοτιοδυτικό, κεντρικό, βορειοανατολικό, αποθήκη οίνου), καθώς και από ορισμένα μικρότερα κτίσματα. Περιελάμβανε αποθηκευτικούς χώρους, εργαστήρια, λουτρά, φωταγωγούς, χώρους υποδοχής και κεντρικό σύστημα αποχέτευσης. Το ανάκτορο ήταν διώροφο,  περιβαλλόταν από οχυρωματικό περίβολο και ήταν διακοσμημένο με πολύχρωμες τοιχογραφίες. Η θεματολογία των τοιχογραφιών ήταν πλούσια από θρησκευτικές και διηγηματικές παραστάσεις, πολλές εκ των οποίων παρίσταναν λυράρηδες και γρύπες, σύμβολο της εξουσίας του Νέστορα.

Για την κατασκευή του ανακτόρου χρησιμοποιήθηκε ως βασικό δομικό υλικό, το ξύλο. Ακόμη και οι πέτρινοι τοίχοι είχαν χτιστεί με σύστημα ξυλοδεσίας που τους προσέδιδε μεγαλύτερη στερεότητα. Για τις προσόψεις των εξωτερικών τοίχων χρησιμοποιήθηκαν λαξευτοί ορθογώνιοι πωρόλιθοι, ενώ οι εσωτερικοί τοίχοι κτίστηκαν κυρίως με κοινές ακατέργαστες πέτρες.

Το σημαντικότερο διαμέρισμα του Ανακτόρου είναι η μεγάλη ορθογώνια «Αίθουσα του Θρόνου» με την κυκλική εστία, το λουτρό με τον πήλινο λουτήρα και τις αποθήκες με τα πολυάριθμα αποθηκευτικά αγγεία. Ο βασιλικός θρόνος βρισκόταν στη μέση σχεδόν του δεξιού τοίχου, αντικριστά στην εστία. Ήταν κατασκευασμένος από φθαρτό υλικό (πιθανώς ξύλο) διακοσμημένο με ελεφαντόδοτο ή άλλου είδους ένθετο υλικό, που από τη φωτιά  δεν σώθηκε κανένα ίχνος του. Το δάπεδο ήταν χωρισμένο σε τετράγωνα που το κάθε ένα είχε γραμμικά κοσμήματα διαφόρων χρωμάτων. Κοντά στην εστία βρέθηκε πήλινη τράπεζα προσφορών, επιχρισμένη με κονίαμα. Νωπογραφίες κάλυπταν τους τοίχους σε όλες τις πλευρές της αίθουσας. Συγκεκριμένα, τον θρόνο «φρουρούσαν» δύο όμοιοι αντικριστοί γρύπες, που ο κάθε ένας πίσω του (σε βάθος)είχε και από ένα λιοντάρι. Επίσης, κοντά στην ανατολική γωνία της αίθουσας βρέθηκαν τμήματα τοιχογραφίας που εικονίζει ανδρική μορφή να παίζει λύρα καθισμένη επάνω σε βράχο.

Πίσω από την Αίθουσα του Θρόνου υπάρχουν δύο μεγάλες αποθήκες όπου φυλασσόταν το λάδι σε πιθάρια, βαθειά τοποθετημένα σε πήλινα πεζούλια επιχρισμένα με κονίαμα. Βρέθηκαν επίσης πολυάριθμες πινακίδες σχετικές με τις διάφορες ποσότητες του αποθηκευμένου λαδιού. Η λέξη «έλαιον» (ELAWON) που εμφανίζεται στις πινακίδες, χρησιμοποιείται έως και σήμερα.

Η βασική είσοδος προς το Κεντρικό Κτίριο του ανακτόρου βρισκόταν στη νοτιοανατολική πλευρά για να δέχεται όσο το δυνατόν περισσότερο φως. Η είσοδος ήταν ένα απλό πρόπυλο με έναν κίονα εμπρός κι άλλον έναν πίσω σε κάθε πρόσοψη. Σήμερα, σώζονται οι πέτρινες βάσεις των κιόνων. Οι κίονες ήταν ξύλινοι, με 64 ραβδώσεις, όπως δείχνουν τα αποτυπώματα που μείνανε στα περιζώματα. Στον διάδρομο και απέναντι σχεδόν από την πλάγια πόρτα του Προδρόμου (που βρίσκεται μπροστά στην Αίθουσα του Θρόνου) διατηρούνται στη θέση τους οκτώ πέτρινα σκαλοπάτια του κλιμακοστασίου, που οδηγούσε στον επάνω όροφο.

Το δωμάτιο του λουτρού είναι το μοναδικό στο είδος του που έχει ανακαλυφθεί, έως τώρα, σε Μυκηναϊκό ανάκτορο στην ηπειρωτική Ελλάδα. Στον νοτιοανατολικό τοίχο του δωματίου (μέσα σε πήλινο πεζούλι επιχρισμένο με κονίαμα) βρίσκεται ο πήλινος λουτήρας με γραπτές διακοσμήσεις.  Ένα βοηθητικό πήλινο σκαλοπάτι διευκόλυνε να μπει κανείς στο λουτήρα. Τέλος, στη νότια γωνία του δωματίου υπάρχει επίσης ένα ψηλό πήλινο πεζούλι, μέσα στο οποίο είναι τοποθετημένα δύο μεγάλα πιθάρια, ύψους 1,20 μέτρων.

Από την μελέτη των κειμένων των 1100 και πλέον πήλινων πινακίδων της Γραμμικής Β που βρέθηκαν στο συγκρότημα του ανακτόρου, επιβεβαιώθηκε η ορθότητα της αποκρυπτογράφησης της Γραμμικής γραφής Β  από τους Michael Ventris και John Chadwick, τo 1952, ενώ προέκυψαν και άφθονα στοιχεία για την έντονη βιοτεχνική και εμπορική δραστηριότητα που είχε αναπτυχθεί με κέντρο το ανάκτορο. Περαιτέρω, οι πήλινες πινακίδες επιβεβαιώνουν ότι το ανάκτορο χρησιμοποιήθηκε ως το κατεξοχήν διοικητικό, πολιτικό, θρησκευτικό και οικονομικό κέντρο της Μυκηναϊκής Μεσσηνίας. Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε πως οι πήλινες πινακίδες σώζονται έως τις μέρες μας ως αποτέλεσμα της πυρκαγιάς που έπληξε το ανάκτορο και η οποία τις «έψησε» κάνοντάς τες ανθεκτικές στο χρόνο.

Τέλος, τα πολυάριθμα αρχαιολογικά ευρήματα από τον χώρο του Ανακτόρου του Νέστορος φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χώρας και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας, στην Καλαμάτα.