Το φυτό σπάρτο στη Μάνη
Το σπάρτο, γνωστό κι ως ασπαρτιά (Spartium junceum) είναι θάμνος που φύεται σχεδόν σε ολόκληρη την Ελλάδα, έχει παρατηρηθεί, όμως, ότι φυτρώνει σε μεγαλύτερες ποσότητες στην Πελοπόννησο και ειδικότερα στη Μεσσηνιακή και Λακωνική Μάνη. Πρόκειται για θάμνο, ύψους 1-3 μέτρων, της οικογενείας Fabaceae, ο οποίος έχει πολυάριθμα, σχοινόμορφα κλαδιά με μικρά, αραιά φύλλα. Τα λουλούδια του είναι κίτρινα και αρωματικά και ο θάμνος ανθίζει από τα μέσα Απριλίου μέχρι και τον Ιούνιο.
Τα παλιά τα χρόνια, οι ιδιοκτήτες των χωραφιών προστάτευαν το σπάρτο για να μην έρθουν άλλοι και το κόψουν, διότι ήταν είδος πρώτης ανάγκης για κάθε σπίτι. Συγκεκριμένα, το χρησιμοποιούσαν για την παραγωγή υφαντών εξαιρετικής αντοχής, μιας και το σπάρτο έχει την ιδιότητα να μην προσβάλλεται από κανένα έντομο. Από τον θάμνο έφτιαχναν στρωσίδια, λιόπανα (για το μάζεμα των ελιών) σακιά (για τη μεταφορά του σιταριού στο μύλο) καθώς και κουβέρτες. Μάλιστα, τα δύσκολα εκείνα χρόνια στη Μάνη, η προίκα των κοριτσιών ήταν, ως επί το πλείστον, από σπάρτο.
Η συγκομιδή του φυτού γινόταν κατά τους θερινούς μήνες, για να μην έχει καθόλου άνθη. Αρχικά, έκοβαν τα κλωνιά, τα έκαναν μάτσα (μικρά δεματάκια) και τα τοποθετούσαν στον ήλιο μέχρι να ασπρίσουν. Στη συνέχεια, τα έβραζαν σε μεγάλα καζάνια, αφού πρώτα τα πλάκωναν με πέτρες, μέχρι να αρχίσουν να ξεφλουδίσουν. Όταν ήταν έτοιμα, τα έβαζαν στο ποτάμι (σε τρεχούμενο νερό) για 5-8 ημέρες προσέχοντας να μην πιούν νερό τα πρόβατα ή τα γίδια που περνούσαν από το σημείο και δηλητηριαστούν. Βγάζοντας τα μάτσα από το ποτάμι, τα χτυπούσαν με τον κόπανο (ξύλινο εργαλείο) τα στράγγιζαν και τα μετέφεραν στο σπίτι. Εκεί, όπως ήταν νωπά, έβγαζαν τις φλούδες που είχαν μείνει επάνω σε κάθε κλωνάρι, σαπούνιζαν τις κλωστές, τις στέγνωναν, τις έξαιναν με τα λανάρια (οδοντωτά εργαλεία) και έφτιαχναν τουλούπες. Το σπάρτο ήταν έτοιμο για γνέσιμο!