Σημείο 8-Διαδρομή του Ν. Καζαντζάκη και του αληθινού Γεώργιου Ζορμπά στη Στούπα
Μέσα στην απλότητα ενός μικρού πέτρινου οικήματος, πίσω από τη σκόνη των χρόνων και την αλμύρα της μνήμης, κρύβεται μια στιγμή ζωής. Αυτό ήταν το σπιτάκι του Νίκου Καζαντζάκη, όπου ο συγγραφέας έζησε για ένα διάστημα κατά την παραμονή του στη Στούπα – πιο «οικεία» πια από τόπο καταγωγής.
Δεν επρόκειτο για μόνιμη εγκατάσταση, μα για ένα σημείο ανάπαυλας. Ήταν ο καιρός που ο Καζαντζάκης ήθελε να φιλοξενήσει τον αγαπημένο του φίλο και πνευματικό συνοδοιπόρο και ζητούσε κάτι περισσότερο από την πρόχειρη καλύβα του.
Απόσπασμα επιστολής προς τον Ζορμπά:
«Αγαπητέ μου Ζορμπά,
Το Σάββατο φθάνω με τον καλύτερό μου φίλο. Θα του παραχωρήσω το σπιτάκι μου (παράγκα) να κάθεται μόνος του.
Για μένα το καλύτερο θα ήταν να μου νοικιάσεις για τρεις μήνες το σπιτάκι των Εξαρχουλαίων στον Πρίγκιπα.
Να τους προπληρώσεις την τριμηνία, οκτώ έως δέκα δραχμές τον μήνα, να βάλεις να το ασπρίσουν και να μένω.
Ειδέ άλλως, μια κάμαρη στο σπίτι σου προσωρινά.»
Η γραφή του είναι απλή, καθημερινή, σχεδόν οικεία. Κι όμως, αποπνέει ευαισθησία και φροντίδα: για τον φίλο του.
Το Σπίτι του Ζορμπά – Θερμή εστία ζωής
Λίγα μέτρα πιο πάνω από το σπιτάκι του Καζαντζάκη βρισκόταν το σπίτι όπου έμενε ο Γεώργιος Ζορμπάς με την οικογένειά του. Ήταν ένα μεγάλο, ευρύχωρο, διώροφο κτίσμα – το σπίτι του κουμπάρου του, Ανδρέα Εξαρχουλέα. Σήμερα δεν σώζεται, όμως στη συλλογική μνήμη παραμένει εστία μνήμης της φασαρίας, της ζωντάνιας των παιδιών, της κουβέντας και του γέλιου.
Ο Ζορμπάς, ως αρχηγός μιας μεγάλης οικογένειας, φιλοξενούσε όχι μόνο τα έξι από τα οκτώ παιδιά του, αλλά και τη χήρα αδελφή της συζύγου του με τα δικά της παιδιά. Το σπίτι ήταν πλημμυρισμένο από φωνές, κίνηση, σκούφους, μαντήλες, κατσαρόλες και ζεστά βλέμματα.
Δύο κόσμοι – Δύο σπίτια – Μία βαθιά φιλία
Το μικρό σπιτάκι του Καζαντζάκη και το μεγάλο σπίτι του Ζορμπά —δύο εντελώς διαφορετικοί χώροι— συμβολίζουν δύο ολόκληρους κόσμους.
Ο ένας, σπαρτιατικός, λιτός, για τον άνθρωπο που ζει μέσα του.
Ο άλλος, γεμάτος ζωή και καθημερινότητα, για τον άνθρωπο που ζει γύρω του.
Και όμως, ανάμεσα στους τοίχους τους, έδεσε μια από τις πιο ειλικρινείς φιλίες της νεοελληνικής ιστορίας. Ο Καζαντζάκης, στοχαστής και εσωστρεφής, έβρισκε στον Ζορμπά το απροσποίητο, το αυθεντικό, το λαϊκό μεγαλείο. Ο Ζορμπάς, πρακτικός και φλογερός, έβλεπε στον Καζαντζάκη έναν φίλο που του έδινε χώρο να είναι ο εαυτός του.
Σπίτια που γίνονται σύμβολα
Σήμερα, τα σπίτια εκείνα ίσως δεν στέκουν πια. Όμως το πνεύμα τους ζει στον αέρα της Στούπας, περπατά ανάμεσα στα πέτρινα σοκάκια, τριγυρίζει την Καλόγρια και μπαίνει στα όνειρα όσων αγαπούν τον λόγο και την αλήθεια.
Ανάμεσα στα χώματα εκείνα, ο Καζαντζάκης δεν βρήκε μονάχα στέγη.
Βρήκε τον άνθρωπο που τον ενέπνευσε να γράψει το μεγαλύτερο ίσως βιβλίο του.
Βρήκε τον χώρο που τον βοήθησε να χαμηλώσει τη φωνή του και να ακούσει πιο καθαρά τον εσωτερικό του λόγο.
Βρήκε —για λίγο— ένα σπίτι μέσα στον κόσμο. Και έναν φίλο για να μοιραστεί το φαγητό, την καθημερινότητα αλλά και τη σιωπή.
Και ο κόσμος, από εκείνη τη γωνιά της γης, έγινε λίγο πιο ανθρώπινος.