Όταν οι Αθηναίοι νίκησαν τους Σπαρτιάτες

ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

Το 424 π.Χ. ο Πελοποννησιακός πόλεμος διανύει ήδη τον έβδομο χρόνο του και οι Αθηναίοι δεν έχουν καταφέρει ούτε μία νίκη εναντίων των Σπαρτιατών σε σπαρτιάτικο έδαφος.

Ήταν τότε που ο στρατηγός Δημοσθένης παρέπλεε τη δυτική Πελοπόννησο με πέντε τριήρεις με προορισμό τη Ζάκυνθο ώστε να ενωθεί με τη μεγαλύτερη αθηναϊκή μοίρα που βρισκόταν εκεί υπό το στρατηγό Ευρυμέδοντα. Η επίσημη αποστολή των δυο στρατηγών ήταν να πλεύσουν στην Κέρκυρα, ώστε να την ενισχύσουν ενάντια σε νέα απόπειρα του πελοποννησιακού στόλου, κυρίως του κορινθιακού.

Η ΑΠΟΒΙΒΑΣΗ

Ωστόσο ο Δημοσθένης είχε άλλο σχέδιο. Μπήκε στον Κόλπο του Ναυαρίνου και αποβίβασε, σε μια φυσική οχυρή προεξοχή, ακριβώς απέναντι από το βόρειο άκρο της Σφακτηρίας, οπλισμένο το σύνολο των πληρωμάτων των πλοίων του: 900 ελαφρά οπλισμένους κωπηλάτες, 150 οπλίτες και 20 τοξότες. Συνολικά είχε δηλαδή δύναμη 1.076 ανδρών, μαζί με τους πέντε τριήραρχους και τον εαυτό του. Διέταξε μάλιστα την οχύρωση του στενότατου ισθμού που χώριζε το ακρωτήριο αυτό από την ενδοχώρα. Το έδαφος βόρεια του ισθμού ήταν δύσβατο και ελώδες, ενώ νότια ομαλό και αμμώδες. Η κατάληψή του ήταν μια ριψοκίνδυνη κίνηση εκ μέρους των Αθηναίων.

Εκείνη την εποχή η Σφακτηρία ανήκε στη Σπάρτη, όπως και ολόκληρη η Μεσσηνία από τον 7ο αιώνα π.Χ., αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της ήταν είλωτες, δηλαδή υπόδουλοι των Σπαρτιατών. Η υπακοή τους στους Σπαρτιάτες ήταν αμφίβολη ιδιαίτερα αφού είχαν σχετικά πρόσφατα συντριβεί κατά τον Γ' Μεσσηνιακό Πόλεμο.

Οι Σπαρτιάτες δεν αντιλήφθηκαν γρήγορα την κίνηση των Αθηναίων να αποβιβαστούν. Πρώτοι ανακάλυψαν το αθηναϊκό απόσπασμα κάποιοι Μεσσήνιοι, οι οποίοι πλησίασαν κρυφά, αλλά φιλικά τους Αθηναίους. Τους ενίσχυσαν με εφόδια και με έναν μικρό αριθμό πρόχειρα οπλισμένων ανδρών που επέλεξαν μεταξύ αυτών που ήταν ανύπαντροι ώστε να αποφύγουν τα σπαρτιατικά αντίποινα.

Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΣΠΑΡΤΙΑΤΩΝ

Μόλις οι Σπαρτιάτες ανακάλυψαν την κατάληψη της Σφακτηρίας από τους Αθηναίους έστειλαν στρατιωτικό απόσπασμα που στρατοπέδευσε στην αμμώδη παραλία νότια του ακρωτηρίου. Ύστερα από λίγες ημέρες κατέφτασε και μοίρα 40 τριήρεων του Πελοποννησιακού Στόλου (Κορίνθιοι και Σπαρτιάτες). Για να γίνει δε στενότερος ο αποκλεισμός των Aθηναίων αποβίβασαν μια φρουρά περίπου 600 Σπαρτιατών στη Σφακτηρία.

Η ΜΠΛΟΦΑ

Πριν όμως ολοκληρωθεί πλήρως ο ναυτικός αποκλεισμός, ο Δημοσθένης πρόλαβε και έστειλε δύο τριήρεις στη Ζάκυνθο, ζητώντας ενισχύσεις από την εκεί κύρια αθηναϊκή μοίρα υπό τον Ευρυμέδοντα. Το αποτέλεσμα ήταν να αναγκαστεί να σπεύσει προς βοήθεια το ταχύτερο, ενώ οι Αθηναϊκές δυνάμεις στη Σφακτηρία, λόγω της φυσικής οχύρωσης του νησιού, ήταν σε θέση να κρατήσουν για αρκετές ημέρες στις επιθέσεις των Σπαρτιατών και του στόλου τους.

Όταν τελικά η ενίσχυση υπό τον Ευρυμέδοντα έφτασε (20 τριήρεις) επιτέθηκε στον αριθμητικά υπέρτερο πελοποννησιακό στόλο και τον κατέβαλε χάρη στην ανώτερη ναυτική ικανότητα των αθηναϊκών πληρωμάτων.

Όταν ο Ευρυμέδοντας αποβιβάστηκε στο ακρωτήρι καταφερόμενος στο Δημοσθένη γιατί όλα αυτά δεν ήταν στα επίσημα σχέδια, ο Δημοσθένης απλά του έδειξε τη Σφακτηρία και τους αποκλεισμένους πλέον εκεί Σπαρτιάτες. Ο Ευρυμέδοντας αμέσως κατάλαβε το σχέδιο και την ευκαιρία που παρουσιαζόταν για την Αθήνα.

Η ΑΝΑΚΩΧΗ

Στη Σφακτηρία είχε αποκοπεί σχεδόν το 10% των πολύτιμων (λόγω της μεγάλης μαχητικής τους ικανότητας αλλά και του μικρού σχετικά συνολικού αριθμού) στρατιωτικών δυνάμεων της Σπάρτης. Οι δρόμοι ήταν δύο, ή να χάσει η Σπάρτη τους στρατιώτες της ή να ζητήσει ανακωχή.

Ύστερα από σύντομη πολιορκία, ο Δημοσθένης παραχώρησε μια σύντομη άτυπη ανακωχή, για να ανεφοδιαστούν οι αποκλεισμένοι με νερό και λίγα τρόφιμα μέχρι να τελειώσουν οι διαβουλεύσεις για τελική επίσημη ανακωχή ή και ειρήνη.

Στην Αθήνα της δημαγωγικής ρητορικής, οι πολιτικοί ζήτησαν να τεθούν βαριοί όροι στους Σπαρτιάτες, μιας και πίστεψαν πως είχαν πια νικήσει στον Πελοποννησιακό πόλεμο, με τον αποκλεισμό μέρους του στρατεύματος στη Σφακτηρία. Οι περήφανοι Σπαρτιάτες απέρριψαν τους υπερβολικούς όρους των Αθηνών.

Η ΣΦΑΓΗ

Έτσι ο Δημοσθένης διατάχθηκε να τερματίσει την ανακωχή και να εξολοθρεύσει τους αποκλεισμένους Σπαρτιάτες. Κατόρθωσε να το κάνει χωρίς τις αναμενόμενες σχετικά μεγάλες απώλειες πραγματοποιώντας αιφνιδιαστική απόβαση και επιτέθηκε στους καταπονημένους από τις προηγούμενες κακουχίες Σπαρτιάτες με βολές ακοντίων και βελών από απόσταση. 

Για να γλιτώσει τη σφαγή, ένα μεγάλο ποσοστό της φρουράς παραδόθηκε, προς μεγάλη κατάπληξη των πάντων που είδαν το "ή τας ή επί ταν" να απομυθοποιείται...